Alimenty na dziecko

Obowiązek zapłaty alimentów na dziecko może być zasądzony w postępowaniu sądowym o zabezpieczenie alimentów lub w wyroku alimentacyjnym. Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów – zawierają przepisy regulujące kwestie alimentów na dziecko. Obecnie nie ma limitów wieku, do którego alimenty mogą obowiązywać, ponieważ konieczność ich płacenia istnieje do momentu, gdy dziecko nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać. Co istotne, obowiązek alimentacyjny jest niezależny od władzy rodzicielskiej. Pozbawienie władzy rodzicielskiej któregokolwiek z rodziców nie wpływa na jego obowiązek alimentacyjny względem dziecka. Alimenty mają charakter bezwzględny, co oznacza, że nawet porozumienie między stronami nie znosi obowiązku alimentacyjnego.

Od czego zależy wysokość alimentów?

Wysokość alimentów zależy od usprawiedliwionych potrzeb dziecka oraz majątkowych i zarobkowych możliwości zobowiązanego. Przy ustalaniu wysokości alimentów Sądy stosują również zasadę, zgodnie z którą dzieci mają prawo do równej z rodzicami stopy życiowej, niezależnie od tego, czy żyją z nimi wspólnie, czy oddzielnie. Strona wnosząca pozew musi zażądać określonej kwoty na podstawie zestawienia wydatków, a przed sądem przedstawić dowody w postaci rachunków i faktur. Pozwany też przedstawia dowody na swoją sytuację majątkową, dokumenty poświadczające zarobki. Jeśli sąd uzna, że pozwany ukrywa swoje dochody, wysokość alimentów może zasądzić na podstawie innych dowodów. Często zdarza się tak, że rodzic, pod którego opieką dziecko przebywa i zamieszkuje, będzie zobowiązany do pokrywania kosztów utrzymania dziecka w mniejszym stopniu, ponieważ wykonuje on już swój obowiązek przez osobiste starania o utrzymanie i wychowanie dziecka. 

Czy dziecku zawsze należą się alimenty?

Dziecku małoletniemu alimenty należą się bezwzględnie. Jednak istnieje wyjątek od tej zasady, gdy dziecko jest posiadaczem majątku, a dochody z niego wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania. W praktyce często słyszymy, że alimenty przysługują dziecku do czasu ukończenia nauki. Jednak czas obowiązywania obowiązku alimentacyjnego nie jest ograniczony żadnym sztywnym terminem i nie ustaje w związku z osiągnięciem przez dziecko określonego wieku, stopnia wykształcenia lub w momencie podjęcia pracy zarobkowej. Pełnoletnie dziecko kontynuujące naukę samo występuje w swoim imieniu do Sądu o ustalenie wysokości alimentów.

Dochodzenie alimentów w procesie cywilnym

Roszczenia alimentacyjne mogą być dochodzone w procesie cywilnym. Sprawy o alimenty należą do właściwości sądów rejonowych. Należy wnieść pozew do sądu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka. Istnieje także możliwość wniesienia go do sądu właściwego dla miejsca zamieszkania rodzica, który miałby płacić alimenty. Strona dochodząca roszczeń alimentacyjnych nie musi uiszczać opłaty od pozwu, ponieważ jest ona zwolniona z kosztów sądowych w ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z 2005 r.

Czy można zmniejszyć wysokość alimentów?

Art. 138 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego –  „W razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego”. Sama zmiana stosunków powinna mieć jednak charakter istotny oraz trwały. Tak więc, w przypadku istotnego obniżenia możliwości majątkowych i zarobkowych zobowiązanego do płacenia alimentów, lub wręcz przeciwnie, w przypadku istotnego obniżenia kosztów utrzymania dziecka, możliwe jest obniżenie alimentów. Do ich obniżenia może dojść poprzez złożenie pozwu do sądu.

Orzekanie w sprawach rozwodowych – fakultatywne elementy wyroku rozwodowego

Wyrok rozwodowy składa się z orzeczeń obligatoryjnych, oraz z orzeczeń fakultatywnych. W ostatnim artykule przybliżyliśmy Państwu kwestię orzeczeń obligatoryjnych, czyli takich które Sąd musi zawrzeć w wyroku rozwodowym. Tym razem skupimy się na orzeczeniach fakultatywnych, czyli orzekanych na wniosek Stron postępowania.

Podział majątku wspólnego małżonków

W tym celu konieczne jest złożenie stosownego wniosku przez jednego z małżonków, a ponadto uznanie przez sąd, że przeprowadzenie takiego podziału w toku sprawy rozwodowej nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu. Obawa nadmiernej zwłoki w postępowaniu nie istnieje wówczas, gdy między stronami nie ma sporu co do składu i sposobu podziału tego majątku lub gdy wyjaśnienie spornych między stronami okoliczności bądź też takich okoliczności, które sąd obowiązany jest ustalić z urzędu, wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w ograniczonym przedmiotowo i czasowo zakresie. Jednak w rzeczywistości, jeżeli strony nie przygotowały zgodnego planu podziału majątku wspólnego, Sąd nie rozstrzygnie w kwestii podziału majątku.

Alimenty na małżonka

Na wniosek małżonka, który pozostaje w niedostatku sąd może orzec alimenty także na niego. W niedostatku bowiem znajduje się ten, kto nie może własnymi siłami zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb w całości lub w części; a usprawiedliwione potrzeby to takie, których zaspokojenie zapewni uprawnionemu normalne warunki bytowania, odpowiednie do jego stanu zdrowia i wieku (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 września 2000 r. , I CKN 872/00). Alimenty te zazwyczaj niższe niż te w przypadku rozwodu z orzeczeniem o winie, jednak każda sprawa rozpatrywana jest indywidualnie. Co do zasady ten obowiązek alimentacyjny jest ograniczony w czasie i wygasa wraz z upływem 5 lat od uprawomocnienia wyroku rozwodowego.

W przypadku rozwodu orzeczonego z winy jednego z małżonków lub obydwu, takie ograniczenie nie występuje.  Nie jest także konieczne popadnięcie małżonka niewinnego w niedostatek, wystarczy ustalenie, że rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego. Wykładnia przesłanki „istotnego pogorszenia sytuacji materialnej małżonka niewinnego” powinna polegać na porównywaniu każdorazowej sytuacji materialnej małżonka niewinnego z tym położeniem, które by istniało, gdyby rozwód nie został w ogóle orzeczony i gdyby małżonkowie kontynuowali pożycie (por. wyroki SN o sygn. akt: II CR 528/68, III CRN 222/80, I CKN 1276/99, III CKN 186/98, II CKN 391/00, uchwała SN o sygn. akt III CZP 91/86, a z najnowszego orzecznictwa – wyrok SA w Poznaniu o sygn. akt I ACa 565/09). 

Podział wspólnego mieszkania

Zgodnie z przepisem art. 58 § 2 zd. 1 k.r.o., jeżeli małżonkowie zajmują wspólnie mieszkanie Sąd w wyroku rozwodowym orzeka o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. Na zgodny wniosek stron Sąd może orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeśli druga strona wyrazi zgodę na jego opuszczenie. Podział mieszkania jest możliwy, jeżeli pozwala na to struktura mieszkania, a więc jeśli można je podzielić na mniejsze, samodzielne lokale. Na dokonanie podziału potrzebna jest uprzednia zgoda właściciela budynku. 

Eksmisja małżonka ze wspólnego mieszkania

Stosownie do art. 58 § 2 k.r.o., w sprawie o rozwód Sąd orzeka także o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania małżonków. W wyjątkowych sytuacjach, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd na wniosek drugiego małżonka może nakazać jego eksmisję. Sąd w toku postępowania jest zobligowany do zbadania przesłanki ,,rażąco nagannego postępowania małżonka’’ oraz czy zachowanie to uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie stron po rozwodzie. O rażąco nagannym zachowaniu można mówić w sytuacji, gdy stanowi on zagrożenie dla drugiego małżonka oraz wspólnie zamieszkujących dzieci, co może wyrażać się m.in. przez nadużywanie alkoholu, stosowanie przemocy fizycznej i psychicznej, wywoływanie awantur.

“Szybki rozwód” – czyli rozwód bez orzekania o winie

Każdy z małżonków może żądać rozwiązania małżeństwa przez rozwód, jeżeli doszło do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego. Należy udowodnić jedynie, że zachodzą przesłanki pozytywne i nie występują negatywne przesłanki, które uniemożliwiają rozwiązanie małżeństwa. Rozkład pożycia oznacza, że pomiędzy małżonkami nie występuje już więź uczuciowa, fizyczna, a także nie prowadzą oni wspólnego gospodarstwa domowego. Rozwód bez orzekania o winie jest statystycznie najczęściej występującym rozwodem w Polsce. Dlaczego? W polskim systemie prawnym jest to najszybsze i najwygodniejsze rozwiązanie małżeństwa dla obydwu stron. W takiej sprawie sąd nie ustala, czy któryś z małżonków ponosi winę rozpadu małżeństwa. Przeważnie jest to tylko przesłuchanie współmałżonków mające na celu upewnienie się, że doszło do trwałego rozpadu małżeństwa. Jest więc on najbardziej komfortowym sposobem rozwiązania małżeństwa pod względem emocjonalnym.

Aby doszło do rozwiązania małżeństwa bez orzekania o winie, obie strony muszą złożyć zgodny wniosek. W innym przypadku, co najmniej jeden z małżonków zostanie uznany za winnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Sprawy rozwodowe bez orzekania o winie mogą zakończyć się już na pierwszej lub drugiej rozprawie. Czasem nie wymagają nawet przesłuchiwania świadków, jeżeli małżonkowie nie mają wspólnych dzieci. Nie są wyciągane na światło dzienne dowody mające na celu wzajemne obarczanie współmałżonków winą rozpadu małżeństwa. Powoduje to więc często zachowanie poprawnych relacji między małżonkami, ich rodzinami i przyjaciółmi. 

Rozwód bez orzekania o winie a dzieci

Zdecydowanie najistotniejszymi cechami spraw rozwodowych małżeństw, które posiadają dzieci, są nie tylko ich krótszy czas, ale co za tym idzie – mniejszy bagaż emocjonalny, zarówno dla rodziców, jak i dzieci. Nie są one narażone na sądowe batalie toczone pomiędzy rodzicami, które mogą ciągnąć się w nieskończoność. Także, jeżeli małżonkowie posiadają wspólne dzieci, sąd obligatoryjnie orzeka o alimentach na nie. Jednak wysokość tych alimentów, nie ma żadnego związku ze sposobem orzeczenia rozwodu. Zarówno w przypadku rozwodów z orzekaniem o winie, jak i tych bez, sąd decyduje w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów wychowania oraz utrzymania dziecka. W kwestii opieki nad dzieckiem, o ile nie wskazują na to inne przesłanki, sąd nie bierze pod uwagę, czy wystąpił rozwód z orzekaniem o winie, czy bez i który z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia małżeńskiego.

Alimenty na byłego małżonka w przypadku rozwodu bez orzekania o winie

Na wniosek małżonka, który pozostaje w niedostatku, czyli stanie, w którym osiągane przez niego dochody nie umożliwiają pokrycia podstawowych potrzeb życiowych, sąd może orzec alimenty także na niego. Są one zazwyczaj niższe niż te w przypadku rozwodu z orzeczeniem o winie, jednak każda sprawa rozpatrywana jest indywidualnie. Co do zasady obowiązek alimentacyjny ten jest ograniczony w czasie i wygasa wraz z upływem 5 lat od uprawomocnienia wyroku rozwodowego. W przypadku rozwodu orzeczonego z winy jednego z małżonków lub obydwu, takie ograniczenie nie występuje. 

Rozwód bez orzekania o winie a podział majątku

Sprawa o podział majątku przebiega tak samo w przypadku zarówno rozwodu z orzeczeniem o winie, jak i tym bez. Oznacza to, że nawet małżonek, który został uznany za w pełni winnego rozkładu małżeństwa, ma takie samo prawo do przypadającej mu części wspólnego majątku. Na wniosek jednego z małżonków, sąd w wyroku rozwodowym może podzielić majątek wspólny. Jednak nie może to powodować nadmiernej zwłoki w postępowaniu. W innym przypadku konieczne będzie odrębne postępowanie o podział majątku wspólnego przed sądem.